65% e totalit të portofolit të kredive me probleme zotërohej nga 35 kompani të mëdha, por numri i këtyre kreditorëve ka shkuar në 36.
Në 2016-n në këtë listë është shtuar edhe firma Kurum International, e cila para disa muajve regjistroi në Gjykatën e Tiranës kërkesën për të shpallur falimentimin. Vetëm në bankat shqiptare, Kurum rezulton të ketë 30 milionë euro te Banka Raifeissen dhe 5 milionë të tjera te NBG Bank.
Të njëjtat burime pohojnë se për 50% të kompanive pritet të fillojë procedura e falimentimit, ndërsa nga i gjithë ky numër, 8 ndërmarrje janë në proces ristrukturimi. Edhe pse riorganizimi i kompanive ka më shumë se 7 muaj që ka filluar, ato nuk kanë dalë ende nga lista e kreditorëve të këqij, për shkak se pagesat e kësteve në bankat e nivelit të dytë duhet të jenë të rregullta përgjatë një viti e gjysmë. Fondi Monetar Ndërkombëtar është shprehur optimist se kjo strategji do të zgjidhet edhe nga ndryshimet e paketave ligjore që janë depozituar në Kuvend. Në artikullin e katërt për rishikimin e marrëveshjes për vitin 2016, FMN shprehet: “Autoritetet janë duke zbatuar një strategji gjithëpërfshirëse për të reduktuar kreditë me probleme. Plani integron edhe reforma në fushën e mbikëqyrjes, zbatimin rregullator, ristrukturimin e borxhit dhe falimentimit të shoqërive. Autoritetet kanë paraqitur ndryshime ligjore në Parlament për të mbrojtur kolateralin financiar dhe për të forcuar të drejtat e pronësisë mbi pasuri të patundshme. Janë ndryshuar rregullore për të lehtësuar marrjen e kredive të humbura dhe përshpejtimin e ekzekutimit të kolateralit. Është formuluar një plan veprimi për trajtimin e 35 mbajtësve më të mëdhenj të kredive me probleme (të cilat përbëjnë rreth 50% të NPL-ve). Duke shkuar përpara, strategjia parashikon uljen e NPL-ve përmes qartësimit të ligjit të falimentimit, si dhe ndryshimin e disa pjesëve të tjera të legjislacionit, si Kodin e Procedurës Civile dhe ligjet e Përmbarimit, me qëllim rritjen e efikasitetit të procesit të zgjidhjes së kredive me probleme”.
BSH: Pse u përkeqësua portofoli i kredisë me probleme
Përkeqësimi i cilësisë së portofolit të kredive, i cili në Shqipëri u përshpejtua dhe filloi të marrë përmasa shqetësuese pas vitit 2009, është pasojë e rritjes së shpejtë të kreditimit, gjatë periudhës para krizës, sipas një raporti të fundit të Bankës së Shqipërisë. Kjo vjen për shkak se gjatë periudhës së zgjerimit të portofolit, kredia alokohej në ato segmente të huamarrësve (biznese apo individë) që në periudha normale konsiderohen si me rrezik të lartë. Sipas një studimi të FMN-së (2006), fillimisht gjatë rritjes së shpejtë të kreditimit, pesha e kredive me probleme ndaj totalit bie, e shkaktuar kjo edhe nga fakti se një portofol i ri kërkon kohë që të shfaqë probleme. Por ndërsa portofoli maturohet, raporti i kredive me probleme fillon të rritet, madje mbi nivelet e mëparshme. Ky është ai që në literaturë njihet si “efekti i plakjes”, sipas të cilit kreditë e pashlyera arrijnë kulmin 3-4 vjet pas dhënies së kredive (Borio et al., 2001).
Gjithashtu, sipas një studimi të bërë nga Ceca dhe Shijaku (2011) mbi një model mbi rrezikun e kredisë për Shqipërinë, autorët kanë dalë në rezultatin se ekziston një efekt i rëndësishëm i ndryshimeve në kursin e këmbimit të euros dhe normës së interesit të euribor-it në raportin e kredive me probleme, ndërkohë që efekti i rritjes së PBB-së edhe pse i ulët, ka gjithashtu një rëndësi të veçantë. Forcimi i euros ka rritur aftësinë mospaguese, duke zgjeruar edhe raportin e kredive me probleme.
Raporti i mbikëqyrjes: Plani për adresimin e NPL-ve
Shqetësimi i ngritur nga Banka e Shqipërisë për adresimin shumëdimensional të çështjes së nivelit të rritur të kredive me probleme gjeti një vëmendje të veçantë edhe nga qeveria shqiptare, sipas raportit vjetor të mbikëqyrjes bankare, publikuar nga Banka e Shqipërisë.
Në përgjigje të këtij shqetësimi, me urdhër të posaçëm të kryeministrit, u ngrit një grup pune ndërinstitucional i nivelit të lartë me përfaqësues nga Ministria e Drejtësisë, Ministria e Financave, Ministria e Zhvillimit Ekonomik, Turizmit, Tregtisë dhe Sipërmarrjes dhe nga Banka e Shqipërisë. Si rezultat, u hartua strategjia kombëtare për adresimin e kredive me probleme, si dhe një plan i përbashkët veprimi me miratimin e Këshillit të Ministrave dhe Bankës së Shqipërisë.
Grupi i punës evidentoi hapësirat ligjore, rregullative dhe administrative, përmirësimi i të cilave mund të ndikojë në uljen e nivelit të kredive me probleme në sistemin bankar. Objekt i tij janë rishikimi apo hartimi i akteve ligjore që lidhen me procesin e falimentit, të regjistrimit dhe ekzekutimit të kolateraleve të kredive, rishikimi i disa rregulloreve të Bankës së Shqipërisë që kanë për qëllim përmirësimin e administrimit të kredive me probleme në veçanti dhe të portofolit të kredive në përgjithësi.
Gjatë vitit 2015, Banka e Shqipërisë punoi për ndryshimet rregullative në kuadër të zbatimit të Planit Ndërinstitucional të Masave për reduktimin e kredive me probleme, lidhur me: (i) trajtimin rregullativ të aktiveve të marra në pronësi nga bankat pas një procesi të ekzekutimit të detyrueshëm të kredive; (ii) përfshirjen në Regjistrin e Kredive të kredive në proces ligjor; (iii) dhe rishikimin e kuadrit rregullativ për shitjen e kredive me probleme.
Së fundi, udhëzimet teknike mbi ristrukturimin informal dhe jashtëgjyqësor të borxhit janë në proces diskutimi me Shoqatën Shqiptare të Bankave. Pavarësisht vështirësive, bankat me koordinimin e Bankës së Shqipërisë, vazhdojnë përpjekjet për ristrukturimin dhe hartimin e planeve të zgjidhjes për 35 kredimarrësit më të mëdhenj me probleme.
Çregjistrimi nga bilanci i bankave i kredive të klasifikuara “të humbura”, i cili hyri në fuqi në fillim të vitit 2015, ndihmoi në reduktimin e kredive me probleme të sistemit. Ndërkohë, masat e tjera jashtë kontekstit të mbikëqyrjes dhe rregullimit bankar, të tilla si rishikimi i ligjit për falimentin apo të tjera rishikime dhe reforma ligjore të parashikuara në Planin Ndërinstitucional të Veprimit do të ndihmojnë në reduktimin e mëtejshëm të kredive me probleme.
