Rakipi: Shpresa që ka filluar të vdesë! Ose më mirë, një shpresë që nuk e shohim më. Ky është titulli i emisionit për mbrëmjen e sotme. Ne kemi menduar të bisedojmë për këtë shpresë, që gati-gati tek ne është e fikur.
Përpara se unë, me një panel të njohur të flas për këtë temë, për këtë problem, ju do të ndiqni një material filmik, ku për një kohë relativisht të gjatë, një grup aktivistësh, rreth 100 prej tyre, bënë një rezistencë, një qëndresë, që ne nuk e kemi si popull. Ata nuk ishin shumë, mbetën shumë pak, por mbetën deri në fund. Deri në inaugurimin e Këndit të Lojërave, që ndërtoi Bashkia e Tiranës dhe e përuroi kreu i saj, Erjon Veliaj.
Në fillim, ne do të ndjekim raportin filmik dhe do të kthehemi në studio për të biseduar me zotin Ben Blushi, deputet i PS-së dhe me zotërinjtë, Fatos Lubonja dhe Andi Bushati. Ju falënderoj që jeni sonte me mua.
Rakipi: Jemi rikthyer në studio. Ky ishte raporti filmik që kishim përgatitur. Ishin disa nga ata aktivistë që mbetën deri në fund. Ishin ata që protestuan, ishin ata që rezistuan.
Zoti Lubonja, a ka vlerë ky grup që qëndroi dhe çfarë jemi ne si popull? A ka shpresë te ky grup? Unë, nuk e shoh.
Lubonja: Unë kam bërë një shkrim për këtë çështje, kur Erjon Veliaj i dha një çmim Eljan Taninajt, i cili fitoi një konkurs. Kjo gjë konsiderohet si një blerje e lirisë. I jam referuar një artikulli të famshëm të Konicës; A ka të rinj Shqipëria? Ai bën dallimin midis të rinjve dhe të vjetërve. Të rinjtë janë ata idealistët, të cilët mendojnë se mund ta kapërcejnë malin. ndërsa të vjetri janë më konservator, që adaptohen me situatën. Dhe, Konica, për fat ka një thënie që unë e kam cituar; “Në Shqipëri nuk ka të rinj nga këta, por ka ca që kanë lindur më përpara dhe ca që kanë lindur më prapa”.
Dhe unë them në artikullin tim që edhe Erjoni ka lindur më prapa nga Edi Rama dhe Edi Rama është ca që ka lindur më prapa se Sali Berisha. Sali Berisha është ca më prapa që ka lindur se Enver Hoxha dhe Enver Hoxha është ca më prapa që ka lindur se Ahmet Zogu. Dhe, a mund të dalë ndonjë rini tjetër në Shqipëri, të cilët mund ta ndryshojnë? Këta të rinj i shoh me atë shpresën që ende kam. Kur shikoj që Eljani merr çmimin nga Erjoni, më vjen të them që edhe Eljani është një njeri që ka lindur ca më prapa se Erjoni. Tani, kjo është humbja e shpresës për të cilën flet ti. Unë shpresoj se duhet të ketë të rinj, por nuk e di nëse do ta dalim në fund të tunelit dhe të shohim dritë, pasi mund të na bjerë tuneli brenda, siç edhe na ka rënë. Sigurisht që nuk duam që të na bjerë tuneli, por dhe për këtë duhet të përgatitemi. Do të na dalë drita mbi kokë, bashkë me gurët, siç edhe na ka dalë, kur ra komunizmi, edhe kur ra Sali Berisha në vitin 1997. Mua më duket se në këtë situatë po shkojmë, edhe pse nuk e duam.
Rakipi: Sipas Faik Konicës, thoni ju, këtu jetojnë njerëz që kanë lindur ca më parë dhe ca më mbrapa.
Lubonja: Po pra, që nuk sjellin atë progresin, demokracinë, lirinë, idealizmin dhe kështu me radhë.
Rakipi: Zoti Bushati, çfarë është mendimi juaj për këtë grup?
Bushati: Unë mendoj pak më ndryshe dhe mendoj se nuk është çështje e të rinjve dhe të vjetërve, sepse ne pamë aty në film që janë disa të rinj që rezistuan. Po edhe aq shumë rezistoi edhe ajo gruaja që e rrahën policët e Saimir Tahirit në protestat e para. Mos harroni, se ishte një nga ato gra që kishte protestuar përkrah opozitës së djeshme, edhe më 21 Janar. E them këtë se unë jam i bindur që mund të duken se vetëm disa njerëz që protestojnë për Parkun, por ekziston realisht sot në Shqipëri një shumicë e heshtur, të cilëve u ka ardhur deri në majë të hundës me këtë klasë politikë që riciklon dhe ripërtërin vetveten. Pyetja, apo dilema që unë kam është: Sa është e aftë kjo shumicë e heshtur që të riorganizohet, ti japë një fytyrë protestës së vetë të heshtur, që secili e bën në facebook-un e tij, në shtëpinë e tij, te dyqani i tij i fruta-perimeve etj., etj. Pra, kjo është dilema e shoqërisë sonë, jo se ne nuk gjejmë sot, këdo që takojmë në kafe, në stadium, njerëz që i ka ardhur vërtetë në majë të hundës.
Rakipi: Zoti Blushi, ju çfarë mendoni? Ata nuk ishin shumë… Ju kam parë ju, me një klithmë të madhe në Parlamentin Shqiptar, që sigurisht nuk u shkon përshtat as forcës tënde politike, por as atyre që ikën dje, të djathtës. Ndaj, ju jeni sot në emisionin tim.
Blushi: Unë besoj se, pavarësisht se ata nuk ishin shumë dhe nuk arritën ndonjë gjë, ata përfaqësojnë një qelizë të shoqërisë e cila është veçse duke u rritur. Testi i parë i një lëvizje jo militante, jo partiake, e cila mund të ketë një sukses, ishin armët kimike para tre vjetësh. Dhe armët kimike nuk i kanë hequr nga Shqipëria, as partitë, as ata që do na i sillnin. Na i kanë hequr një mijë, apo dy mijë shqiptarë, të cilët u mblodhën disa ditë në shesh dhe kërcënuan se me armët kimike në Shqipëri, Shqipëria do të ishte një vend i pastabilizuar. Ishte një reagim jo militant dhe unë aty e gjej bërthamën e një lëvizje që ka sukses, pavarësisht se nuk ka nga mbrapa një makinë partiake. Kështu e shoh edhe rastin e Parkut, pavarësisht se ai nuk pati sukses, por kjo nuk ka lidhje.
Çështja që duhet analizuar është kjo. Unë besoj se në Shqipëri, pas 25 vitesh, shqiptarët janë duke bërë një bilanc. Çfarë fituan për 25 vjet. A jetojmë më mirë? A jemi të lirë? A fitojmë më shumë demokraci apo mirëqenie nga zgjedhje në zgjedhje. A janë zgjedhjet një përsëritje e mërzitshme e asaj që kishim? A ka drejtësi të avaruar? A ka stabilitet? Ky bilanc shtyn shumë njerëz që të jenë më pak militantë nga sa kanë qenë.
Rakipi: Më konkretisht z.Blushi. Duket si një metaforë, për ata 100 vetë rezistuan te Parku i Liqenit. Ata folën në materialin tonë për lirinë që ne nuk e kemi, folën për rezistencën që duhet, folën për qëndresën që nuk e kemi, për median e manipuluar, folën edhe për kastën që duhet ta heqim. Folën për të gjitha këto që ne i shohim përditë. Dhe e gjitha kjo, na bën që të shohim shpresën që ka filluar të vdesë.
Z.Blushi, tre vjet më parë, unë, kolegët e mi mbase, patëm një shpresë të madhe se po ndërroheshin brezat. Po ikte një brez i vjetër, i cili vinte përtej viteve ’90, një brez i jetuar mes dy jetëve (në komunizëm dhe në kohën e re), dhe Shqipërinë e zhyti në një tranzicion të egër dhe të pafund. Patëm një shpresë të madhe. Tani, unë personalisht, mbase edhe kolegët e mi, jemi totalisht të zhgënjyer. Po ju çfarë mendoni?
Blushi: Unë mendoj më keq se ju. Unë mendoj se zhgënjimi është më i madh nga sa pritej. Çdo qeveri, apo palë që vjen në pushtet, ka një fazë arredimi. Pyetja është çfarë bën për kohën që e harxhon në detyrë. Edhe unë besoj se këto tre vitet e fundit, kanë thelluar dëshpërimin për 25 vjet të harxhuara, jo kot, por për të shpërdoruar. Ne kishim mundësinë që gjatë këtyre 25 viteve të ndërtonim një sistem funksional demokracie. Këtë se kemi arritur. Kemi drejtësi të varur, media të varura, kemi një ekonomi totalisht të paqëndrueshme, e cila mbahet ose nga remitanca ose nga para që vijnë nga banka të huaja, na ka rënë prodhimi dhe kemi shumë emigracion.
Rakipi: Ç’është Shqipëria e Rilindjes pas tre vitesh?
Blushi: Rilindja ndihmoi që ky dëshpërim të rritej. Ky dëshpërim i akumuluar prej 25 vitesh, të shtohej. Pse? Njerëzit në vitin 2013 mendonin se kjo ishte një mundësi e fundit, ndoshta për ti vënë një kapak tranzicionit, për të mbyllur një epokë korruptive, jo funksionale, emigracioni të lartë. Kjo nuk ndodhi. Rilindja veçse i shtoi zullumet që kishte për të zgjidhur. Dhe bilanci i sotëm, pas tre vitesh, është katastrofal. Shteti për mua është në prag kolapsi, unë nuk besoj se kemi parë këtë kaos, përveçse në vitin ’97, apo në prag të atij viti. Shteti nuk funksionon. Shikoni se çfarë ndodh. Shqipëria sekuestron zyrën e Drejtorit të Përgjithshëm të Policisë, 10 përqind e bashkive kanë rënë, se njerëzit që i drejtojnë kanë probleme me ligjin. Është totalisht afunksionale, ekonomia e Shqipërisë është në ditët e veta më të zeza, nevoja për të lënë Shqipërinë, për ta braktisur, është më e madhe. Ky është bilanci i Rilindjes për tre vjet. Dhe kjo është që unë them vazhdimisht, e vazhdimisht, e vazhdimisht… Kjo është arsyeja që ka kaq shumë pakënaqësi midis. Pra, njerëz të pakënaqur midis partive të mëdha. Njerëz ndërmjet dy poleve të mëdha, majtas apo djathtas, janë duke u shtuar. Partia më e madhe sot është Partia e të Pakënaqurve.
Rakipi: Mund të ketë një emër, jo atë që përmendur ju.
Blushi: Partia e të pakënaqurve është më e madhe në Shqipëri.
Rakipi: Zoti Lubonja, pse mbërritëm deri këtu? Janë 25 vjet tranzicion, por tre vitet e fundit kanë qenë shumë shokuese.
Lubonja: Edhe unë e ndaj këtë mendim, që tre vitet e fundit janë shumë shokuese. Por, kur do ti bëjmë analizën, duhet të veçojmë dy gjëra. Sa kjo është pasojë e degradimit, pasi ka sisteme që degradojnë si sëmundjet që degradojnë deri sa sjellin vdekjes, sa kjo është pasojë e një rruge të gabuar që ka marrë Shqipëria, për shumë gjëra, që përmendi edhe Blushi, një ekonomi të paqëndrueshme, unë do të shtoja edhe një ekonomi kriminale mbi të gjitha, ky është problemi i madh. Nëse ti zhvillon një ekonomi kriminale, atëherë kjo ekonomi dashur pa dashur është shumë e fuqishme që të kapë shtetin. Edhe në vendet e zhvilluara flitet për lobingje që kanë kapur shtete dhe ka probleme të mëdha. Imagjino këta lobingje që janë organizatat kriminale të trafikut të drogës etj., etj., dhe politika lidhet me këta për të mbajtur pushtetin. Atëherë, sa kemi të bëjmë me këtë dështim ekonomik, që çon më pas që pushteti lokal na kapet nga trafikantë dhe përdhunues, sa kësaj i shton pastaj imoralitetin i një kryeministri i cili rrëfen se nuk është i ri politikë. Unë jam nga ata njerëz që nuk e ka besuar, por është një kryeministër që ka ardhur në pushtet, s’po flas për kulturën, me premtime të cilat të nesërmen që ka marrë pushtetin, jo vetëm që si ka mbajtur, por ka bërë të kundërtën. Po ju kujtoj që premtimi numër një si kryebashkiak i tij ka qenë kthimi në identitet i Tiranës dhe hartimi i planit Urbanistik të Tiranës, si kushtetutë e një qyteti. Dhe, pas 12 vjetësh, jo vetëm që filloi shkatërrimin e identitetit sapo erdhi, që po e vazhdon edhe sot, por nuk bëri as edhe një Kushtetutë, sepse kërkonte pushtetin personal. Kërkonte pushtetin që e ndante me oligarkët, të cilët kishin në atë kohë, dhe vazhdojnë edhe sot, mediat. Ky është pushteti, kjo është një lloj mënyre e pushtetit. që u ndërtua në Shqipërinë në atë kohë, vazhdon edhe sot, por ka degradimin e vet. Pra, këtu ndajmë sa përgjegjësi ka një sistem i tërë i ngritur dhe sa përgjegjësi ka një individ që e merrin përsipër kalërimin e këtij sistemi, mbrojtjen e këtij sistemi, mashtrimin ne emër të publikut të këtij sistemi dhe na del se Rilindasit janë më tepër zhgënjyes, për atë fasadën që paraqitën sikur janë të rinj, por normalisht janë ata të rinjtë që kanë lindur ca më pas se ata të vjetrit dhe nuk janë të rinj.
Rakipi: Z.Bushati, kemi mbërritur në një pikë të asfiksuar. Përse mbërritëm deri këtu?
Bushati: Besoj se nuk ka mbetur ndonjë gjë e madhe për të thënë, se besoj se jam shumë dakord nga ato që thanë parafolësit. Por mbërritëm këtu për arsye të një klase politike që nuk diti të nxjerrë mësime nga gabimet e veta. Po marr tre ndryshime të fundit të pushtetit. Berisha erdhi duke premtuar se do të bëjë ndryshe nga Fatos Nano. Në fakt, në thelb të sistemit, nuk ndryshoi ndonjë gjë të madhe. Edi Rama erdhi duke iu premtuar shqiptarëve se do të sillej ndryshe nga Berisha. Në fakt, po rezulton se po sillet në mënyrë të njëjtë. Dhe kjo s’ka të bëjë se ata nuk e kuptojnë ku është gabimi në sistem, por ata janë të pafuqishëm për t’iu kundërvënë tashmë një sistemi të ngritur dhe për të kalëruar këtë sistem, e kanë të lehtë me të njëjtat mekanizma. Dhe prandaj unë them që e gjendja, që megjithëse bëjmë zgjedhje, megjithëse bërtasim për rotacion, prapë në fakt s’kemi as rotacion as alternativë të re. Ndërsa për atë që thanë dy parafolësit, mendoj se ka një problem. Blushi mund të jetë i zhgënjyer se ka bërë fushatë për Rilindjen në vitin 2013, kurse unë skam pasur asnjë zhgënjim, biles të gjithë ata që besonin te Rilindja i kam quajtur idiotë të dobishëm, në pikën që ishin të vlefshëm për të rrëzuar Sali Berishën, por ishin krejt të pavlefshëm për ti thënë shqiptarëve se mund të lindë diçka e re.
Blushi: Ti, zoti Rakipi, i pyete kolegët pse mbërritëm deri këtu. Unë besoj se ka dy arsye. Qenia njerëzore në përgjithësi është grabitqare nga natyra dhe kërkon të marrë diçka që nuk e ka, ose që nuk e arrin dot, e merr me forcë, me dhunë, me hile, me mashtrime.
Po pse kanë lindur shtetet? Janë për të disiplinuar marrëdhëniet njerëzore, për ti kufizuar raportet mes meje dhe teje. Pse arritëm ne në këtë pikë, pas 25 vitesh? Për shkak të etjes për përfitim të paligjshëm, të kujto që ka pasur një detyrë publike, nga më i thjeshti deri tek Presidenti dhe për shkak të mosndëshkueshmërisë. Askush nuk është ndëshkuar. Këtu ndëshkohesh me votë, por kjo nuk mjafton. Duhet të ndëshkohesh me ligj. Pra ti, bën një reformë që nuk ka sukses, vjen populli pas një apo dy mandatesh, dhe të heq. Ka një vakum elektoral nga 1, deri në 25-30 përqind, të cilët ndoshta sot, nuk do të votojnë asnjë nga tre partitë e mëdha. Kjo është situata sot në Shqipëri, si do të shkojmë drejt një sistemi, i cili garanton mbajtjen e premtimeve që jep.
